محله احمدآباد:
محله احمدآباد دارای مساحتی حدود 555001 مترمربع وجمعیتی بالغ بر 6428 نفر است . احمدآباد یکی از محله های قدیمی اصفهان است که آثار تاریخی ، مساجد و معابر ارزشمندی در آن وجود دارد . مسجد ایلچی یکی از مساجد دوره سلطنت شاه سلیمان صفوی و به وسیله سلطان بیگم ، دختر حکیم نظام الدین محمد ملقب به حکیم الملک ایلچی ساخته شده است . در این محله مادی راران قرار دارد که سالیان گذشته محل تجمع معتادین و ارازل و اوباش بود در اقدامی موثر منطقه سه شهرداری اصفهان مبادرت به آزادسازی گذرهای اطراف این محل نمود و از حالت بن بست خارجی و اکنون به محیطی امن و مملو از آرامش با فضای سبز شهری دلنشینی نموده است لازم به ذکر است مادی راران تا خیابان سروش ادامه داشته و از آن به منطقه 10 شهری سرازیر می شود.
«کران و خشینان هر دو از محلات فرعی یهودیه بوده است و در ابتدا قریه ای بیش نبوده و بعداً که اصفهان بزرگ گردیده، به همدیگر پیوسته و به صورت شهر درآمده است. حمدالله مستوفی در تاریخ گزیده گفته است: کران یکی از چهار دیه و یا چهار محله ی اصفهان قدیم است و آنها عبارتند از: کرّان، کوشک، جویباره و دردشت و چندین مزرعه. معجم البلدان می‌نویسد: کرّان به فتح اول و تشدید دوم و آخرش نون، محله ی مشهوری است در اصفهان که مدفن نظام الملک در آن بوده است»(مهدوی، 1384: 184).
در عهد سلاجقه، قسمت معروف شهر اصفهان، ناحیهی شرقی شهر امروزی بود و محلات احمدآباد، پایقلعه، خواجو، باغمراد و ترواسکان از دایرترین نقاط شهر محسوبمی‌شد (هنرفر، 1350: 37).
عده ای از منسوبان این محله:
- ابن الاسود احمد بن علویه کرانی از بزرگان، نویسندگان و شعرای شیعه در قرن سوم هجری که تولدش را در سال 212 ه.ق و فوتش را به سال 312 یا 320 و 321 نوشته اند. از آثار اوست: الإعتقاد، رساله در پیری و خضاب، هشت کتاب در دعا و قصیدهی الفیه موسوم به محبره در مدح امیرالمؤمنین.
- ابوبکر احمدبن ابراهیم بن احمدبن روزویه کرانی.
- ابوحامد احمدبن حسین بن علی سمسار ساکن ماجشون در کران.
- ابوعلی احمدبن عاصم کرانی متوفی 389.
- ابوالحسن احمدبن موسی بن بحر معروف به ادیب.
- ابومحمد جعفربن محمدبن جعفر رفاعی متوفی 379.
- ابونصر عبدالواحد بن عبدالرحمن مذکر ابنوسی.
- ابوبکر عمربن ابراهیم بن محمد بن ابراهیم.
- ابوبکر محمدبن عبدالله بن محمدبن منده مُقرِئی معروف به مفتولی(مهدوی، 1384: 185 و 184).
ده وازیچه چون به ده احمدآباد نزدیک بود، به آن احمدآباد وازی هم می‌گفتند. یکی از محلات و دیه های اصفهان به نام کهران نیز، نزدیک میدان احمدآباد بوده است(مهریار، 1382: 832 و 574).
مدرسه ی شفیعیه در سال 1099 ه.ق، توسط شفیع میرزا حسینی در محله ی احمدآباد اصفهان در عهد سلطنت شاه سلیمان صفوی ساخته شد(رفیعی مهرآبادی، 1352: 39).
مدرسه ی ملکشاهی در محله ی کران، در همان مقامی بودهاست که خواجه نظام الملک را در آن دفن کردند. از این مدرسه، امروز اثری بر جای مانده است و محل آن در احمدآباد اصفهان به نام دارالبطیخ که عامهی مردم آن را دارالبتی تلفظ می‌کنند معروف است. در ایوان بزرگ این مدرسه، آرامگاه ملکشاه و وزیر او نظام الملک و زن و فرزندان وی مشاهدهمی‌شود (هنرفر، 1350: 238).
مسجد ایلچی نیز در محله ی احمدآباد اصفهان واقع است. این مسجد در دوره ی سلطنت شاه سلیمان صفوی به وسیله ی صاحب سلطان بیگم، دخترحکیم نظام الدین محمد ملقب به حکیم الملک ایلچی ساخته شده است.
مدرسه ی جلالیه نیز در احمدآباد است. این مدرسه یکی از مدارس طلبه نشین اصفهان بود که در زمان سلطنت شاه سلطان حسین، به وسیله ی جلال الدین محمد حکیم ساخته شد. وی در سال 1131 ه.ق فوت کرد و آرامگاه وی نیز در همین مدرسه است(همان، 660 و 643).
منبع: رصدخانه فرهنگي اجتماعي اصفهان. (1395). شناسنامه فرهنگي اجتماعي محلات شهر اصفهان، فاز اول. اصفهان: انتشارات سازمان فرهنگي تفريحي شهرداري اصفهان.
